Социалдыг контракт дээрге, куруне биле хамаатынын аразында курунеден социалдыг дузаламчы берип тургаш, чардынган керээ болур. Ол керээ езугаар куруне хамаатыга социалдыг дуза кылдыр акшаны ай санында бичиилеп азы хары угда моону-биле бээр болуп турар, а хамааты кижи ол керээде бижиттинген хулээлгелерни бодунун амыдыралын экижидеринче угланыышкыныг ажылдаар болур.
Кандыг угланыышкыннар бар дээрге, ол болза дорт ангы угланыышкынныг болур:
1. Ажыл дилээринге болгаш ажылга тургустунарынга дузалал болур. Хамааты ыяпла ажыл дилеп турар деп ажыл-чоктар товунге учетка туруп алган болур ужурлуг. Ажыл дилеп турары дээш чангыс катап 11 634 рублейни толеп бээр, а кажан ажылга тургустунуп алганда улаштыр материалдыг дузаны 3 айны толеп бээр. Бир эвес ажыл дилеп турар кылдыр учетка турганынын соонда ажылче тургустунуп шыдавайн барганда материалдыг дузаны бербес. Ынчангаш хамааты ыяп-ла ажылга тургустунарын кызыдар болза эки, чугле куруне албан черлеринге эвес, хууда сайгарлыкчыларга биче-будурулгелерге дээн ышкаш черлерге ажылдаарын кызыдар. Бир эвес немелде ооредилге херек болза билдириишкинни бижип тургаш айтыткан турар ужурлуг. Чижелээрге хуу сайгарлыкчыгга кассирлеп азы болза склад ажылдакчызы болуп ажылдаар кузелдиг мен ынчангыш немелде ооредилге 1С предприятие программазы херек болганы-биле ону ооренир кузелин илередип бижиир. Бир эвес ол немелде ооренип алган специальность аайы-биле ажылдап кирип тургаш ол хууда сайгарлыкчы биле куш-ажыл договорун чарар, ол договорга стажировка дугайында киир бижээн болза ажыл-берикчизинге стажировкаже кайы хире чарыгдал кылганыл ол чарыгдалды ажыл берикчизинге катап тургузуп берип болур.
Билдириишкин-биле катай дужаар документилер:
– хамаатынын паспорту азы ону солуп турар документизи, шак-ла ындыг буду ног-булен кежигуннеринин паспортары азы болза торуттунген дугайында херечилели (ажы-толунун);
– ажыл чок деп бадыткап турар документ (куш-ажыл дептери, пенсия фондузундан камгалаттынган хамаатынын куш-ажылчын чорудулгазынын дугайында хууда арынындан ушта бижилгези (индивидуальное сведение о лицевом счете застрахованного), чурттап турар черинин аайы-биле чонну ажылга хаара тудар топтен справка;
– билдириишкин киирип турар хамаатынын бодунун болгаш ог-булезинин кежигуннернин соолгу уш айда алган орулгазынын дугайында справка;
– бир эвес инвалид болза эмчи экспертиг туннелинин дугайында справка (справка МСЭ);
– дооскан эртеминин дугайында бадыткал документинин хоолгазы;
– СНИЛС-тин хоолгазы ог-буле кежигуннеринин шуптузунун;
– ИНН хоолгазы база-ла ог-буле кежигуннеринин шуптузунун;
– хамаатынын акша шилчиир банкда ажыттынган реквизитери.
2. Хууда сайгарлыкчы кылдыр ажылдап эгелээринге дуза кылдыр чангыс катап 250 000 акшаны курунеден деткимче кылдыр бээри болур. Ону алырда хуу сайгарлыкчы кылдыр ажылдаар бизнес-планын (азы болза экономиктиг санхоо барымдаазын) кылып белеткээр болуп турар.
Билдириишкин-биле катай дужаар документилер:
– хамаатынын паспорту азы ону солуп турар документизи, шак-ла ындыг буду ног-булен кежигуннеринин паспортары азы болза торуттунген дугайында херечилели (ажы-толунун);
– хамаатынын бодунуу-биле тургусканы шилилге комиссиязынга киржири-биле толевилел-чагыг (проект-заявка);
– толевилел-чагыгга немей сан-хоо экономиктиг барымдаазын кожар;
– тус-чер чагыргазындан комиссияда киржип келген хамаатыны деткип турар деп бижик;
– соолгу уш чылдарда кандыг-даа оске социалдыг хой туннуг деткимче акша курунеден албаан деп тус-чер чагыргазындан справка;
– ажыл чок деп бадыткап турар документ (куш-ажыл дептери, пенсия фондузундан камгалаттынган хамаатынын куш-ажылчын чорудулгазынын дугайында хууда арынындан ушта бижилгези (индивидуальное сведение о лицевом счете застрахованного), чурттап турар черинин аайы-биле чонну ажылга хаара тудар топтен справка;
-билдириишкин киирип турар хамаатынын бодунун болгаш ог-булезинин кежигуннернин соолгу уш айда алган орулгазынын дугайында справка;
– шимчевес болгаш шимчээр кол ончу-хоренизинин дугайында дыннадыг-справка;
– бир эвес инвалид болза эмчи экспертиг туннелинин дугайында справка (справка МСЭ);
– дооскан эртеминин дугайында бадыткал документинин хоолгазы;
– СНИЛС-тин хоолгазы ог-буле кежигуннеринин шуптузунун;
– ИНН хоолгазы база-ла ог-буле кежигуннеринин шуптузунун;
– 2001 чылдын август 8-те ундургени номери 129-фз федералдыг хоойлу езугаар ундуруг органынга хуу сайгарлыкчы кылдыр азы болза 2020 чылдын июнь 5-те ундургени 608-ЗРТ дугаарлыг Тыва Республиканын хоойлузу езугаар «самозанятый» кылдыр учетка туруп алган деп справка;
– хамаатынын акша шилчиир банкда ажыттынган реквизитери.
3. Хуу мал-магган азырап алыр болгаш орогод остуруп, азы болза садоводчество кылырынга деткимче алгаш садып-саарар кылдыр акшаны чангыс катап бир кижиге хамаарыштыр 100 000 акшаны деткимче кылдыр бээр курунеден. Бо угланыышкынга база экономиктиг сан-хоо барымдаазы-биле бадыткаан документини албан белеткеп алгаш шилилге комиссиязынга камгалаар болур:
Билдириишкин-биле катай дужаар документилер:
– хамаатынын паспорту азы ону солуп турар документизи, шак-ла ындыг буду ног-булен кежигуннеринин паспортары азы болза торуттунген дугайында херечилели (ажы-толунун);
– ажыл чок деп бадыткап турар документ (куш-ажыл дептери, пенсия фондузундан камгалаттынган хамаатынын куш-ажылчын чорудулгазынын дугайында хууда арынындан ушта бижилгези (индивидуальное сведение о лицевом счете застрахованного), чурттап турар черинин аайы-биле чонну ажылга хаара тудар топтен справка;
-билдириишкин киирип турар хамаатынын бодунун болгаш ог-булезинин кежигуннернин соолгу уш айда алган орулгазынын дугайында справка;
– билдириишкин киирген хамаатынын (азы ог-буле кежигуннернин) адында хуу азы хой чылда арендада хуу ажыл-агый тудуп болур черинин документизи;
-шимчевес болгаш шимчээр кол ончу-хоренизинин дугайында дыннадыг-справка;
– хамаатынын бодунуу-биле тургусканы шилилге комиссиязынга киржири-биле толевилел-чагыг (проект-заявка);
– толевилел-чагыгга немей сан-хоо экономиктиг барымдаазын кожар;
– тус-чер чагыргазындан комиссияда киржип келген хамаатыны хууда дузалал ажыл-агый сайзырадыры-биле деткип турар деп бижик;
– хууда дузалал ажыл-агый сайзырадырынга соолгу уш чылдарда кандыг-даа оске социалдыг хой туннуг деткимче акша курунеден албаан деп тус-чер чагыргазындан справка;
-2001 чылдын август 8-те ундургени номери 129-фз федералдыг хоойлу езугаар ундуруг органынга хуу сайгарлыкчы кылдыр азы болза 2020 чылдын июнь 5-те ундургени 608-ЗРТ дугаарлыг Тыва Республиканын хоойлузу езугаар «самозанятый» кылдыр учетка туруп алган деп справка;
– бир эвес инвалид болза эмчи экспертиг туннелинин дугайында справка (справка МСЭ);
– дооскан эртеминин дугайында бадыткал документинин хоолгазы;
– СНИЛС-тин хоолгазы ог-буле кежигуннеринин шуптузунун;
– ИНН хоолгазы база-ла ог-буле кежигуннеринин шуптузунун
– хамаатынын акша шилчиир банкда ажыттынган реквизитери.
4. Ог-булени эн берге байдалдан уштурунун хемчеглери, ол болза ай санында ог-булеге 11 634 акшаны шилчидип бээри (ол толевирнин хуусаазы уш айдан азы алды ай чедир бооп болур). Ол берген деткимчени ог-буле эн чугула хереглеттинип турар негелделерже чарып болур. Ол чул дээрге; аъш-чем садып болур, эмнер садып болур, хомур садып болур, электроэнергия дээш орезин толеп болур, бажынга ремонт кылып ап болур дээн ышакаш оон-даа оскээр бирги хереглеттинип турар чуулдерже чарып болур.
Билдириишкин-биле катай дужаар документилер:
– хамаатынын паспорту азы ону солуп турар документизи, шак-ла ындыг буду ног-булен кежигуннеринин паспортары;
-торуттунген дугайында херечилели (ажы-толунун);
– ажыл чок деп бадыткап турар документ (куш-ажыл дептери, пенсия фондузундан камгалаттынган хамаатынын куш-ажылчын чорудулгазынын дугайында хууда арынындан ушта бижилгези (индивидуальное сведение о лицевом счете застрахованного), чурттап турар черинин аайы-биле чонну ажылга хаара тудар топтен справка;
-билдириишкин киирип турар хамаатынын бодунун болгаш ог-булезинин кежигуннернин соолгу уш айда алган орулгазынын дугайында справка;
-шимчевес болгаш шимчээр кол ончу-хоренизинин дугайында дыннадыг-справка;
– бир эвес инвалид болза эмчи экспертиг туннелинин дугайында справка (справка МСЭ);
– дооскан эртеминин дугайында бадыткал документинин хоолгазы;
– СНИЛС-тин хоолгазы ог-буле кежигуннеринин шуптузунун;
– ИНН хоолгазы база-ла ог-буле кежигуннеринин шуптузунун;
– хамаатынын акша шилчиир банкда ажыттынган реквизитери.
Кым социалдыг контрактче киржип болурул?
Чединмес ог-булелер болгаш чааскаан чурттап турар хамаатылар бир эвес айда ортумак орулгазы бир кижиге хамаарыштыр 11 494 акшадан эвээш болза киржир эргелиг болур.
Социалдыг контрактынын кол сорулгазы – чединмес ог-булелерни берге байдалдан уштуру-биле курунеден деткимче акша болур. Ону алгаш ог-булелер ботары-база берге байдалдан уштунуп чарыыр ужурлуг сорулгаларынче угландырар ужурлуг болур. Чижелээрге немелде профессионалдыг ооредилгени эртип алгаш доозуп алган специальность аайы-биле ажылга тургустунарын кызыдар, азы болза бажынын ремонтулап алыр, эмнээшкин курстарын албан алган турар ужурлуг ол акша-биле дээш оон-даа ынай чарыыр ужурлуг сорулгаларынче чараан турар ужурлуг.
Кайнаар документилерни дужаап болурул?
Чурттап турар черинин аайы-биле чонну ажылга хаара тудар топче 1,2 и 3 дугаар угланыышкыннарже дужаар.
4 дугаар угланыышкынче киржири-биле ог-булеге болгаш ажы-толге ачы-дуза чедирер топче баар.
